Sport- en accommodatiebedrijf Zutphen

Onderwerp

Sport- en accommodatiebedrijf Zutphen

Programma

04. Een vitale samenleving, iedereen doet mee 01. Bestuur

Forum

Oordeelsvormend

Portefeuillehouder

L. Werger

Inlichtingen bij

Barry Leenders
0644303283 b.leenders@zutphen.nl

Soort bevoegdheid

Kaderstellend

Beleidsvrijheid

Beperkt

Programmabegrotingswijziging

Nee

Het college van burgemeester & wethouders stelt voor :

1. Kennis te nemen van de definitieve businesscase ‘Sport en accommodatiebedrijf gemeente Zutphen’.
2. Te besluiten om het beheer en de exploitatie van gemeentelijke (sport-) accommodaties onder te brengen in een gemeentelijk sport- en accommodatiebedrijf.
3. Het college op te dragen dit verder privaatrechtelijk vorm te geven binnen de kaders zoals deze zijn opgenomen in de Businesscase.
4. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de gemeente(raad) vast te leggen in een prestatieovereenkomst, een governance code en een huur- en exploitatieovereenkomst met de in dit raadsvoorstel opgenomen uitgangspunten m.b.t. de opdracht aan het Sport- en Accommodatiebedrijf, de financiën en zeggenschap, openstelling, activiteitenaanbod, tarifering en informatievoorziening. 

Inhoud

Inleiding/aanleiding

De gemeente Zutphen heeft vele sportaccommodaties in eigendom die ten dienste staan aan scholen, sportverenigingen en andere sportaanbieders. Het beheer van de accommodaties is op dit moment zeer versnipperd: accommodaties worden geëxploiteerd door derden (stichting of commerciële aanbieder) of door de gemeente zelf. Dit betekent dat verschillende partijen een rol hebben in het beheer en er geen eenduidige werkwijze is. Bovendien blijkt de exploitatie door stichtingen (Stichting Sportaccommodaties Zutphen exploiteert zwembad De IJsselslag) zeer onstabiel, omdat er geen vrijwillige bestuursleden gevonden worden.

Hierdoor ontstaat verlies aan effectiviteit en efficiëntie, is er onduidelijkheid voor gebruikers en een moeilijk te beheersen (financieel) risico voor de gemeente als eigenaar van de accommodaties.

In mei 2020 heeft de gemeenteraad de ‘Visie Sport en bewegen gemeente Zutphen’ vastgesteld. In het beleidsplan zijn de gemeentelijke doelstellingen op het gebied van sport en bewegen verwoord in vier doelen:

1. Het versterken van de samenwerking tussen sport en het sociaal domein en gezondheid
2. Het vitaliseren van verenigingen
3. Het ontwikkelen van plannen voor de binnensportaccommodaties zodat we op langere termijn een toekomstbestendige sportinfrastructuur hebben in de gemeente Zutphen
4. Meer grip en regie op de exploitatie van sportaccommodaties waar de gemeente aan bijdraagt

De doelen zijn nader uitgewerkt in 16 ‘ontwikkelvoorstellen’. Eén van de ontwikkelvoorstellen bij doelstelling 4 is te komen tot de inrichting van een lokaal sport- en accommodatiebedrijf. Hiervoor is een businesscase opgesteld die als bijlage bij dit voorstel is gevoegd. De businesscase geeft een uitwerking van de beheer- en exploitatiemogelijkheden en -effecten voor de gemeente Zutphen, de stichtingen van zwembad De IJsselslag en Wijkcentrum ’t Warnshuus, sporthal de Hanzehal en de gemeentelijk geëxploiteerde voorzieningen (15 gymzalen, sportparken). Op verzoek van de Raadswerkgroep Sport is in de businesscase ook een vergelijking gemaakt met volledig gemeentelijk beheer en het verschil tussen een Stichting of een BV als rechtsvorm.

Beoogd effect

Beheer en exploitatie van de gemeentelijke sportaccommodaties vindt door de oprichting van een Sport- en Accommodatiebedrijf Zutphen met als rechtsvorm een OverheidsBV, op een meest effectieve en efficiënte wijze plaats binnen door de gemeenteraad gestelde kaders.

Argumenten

1.1 De businesscase beschrijft hoe beheer en exploitatie van gemeentelijke sportaccommodaties effectiever en efficiënter uitgevoerd kunnen worden;
Het beheer van gemeentelijke (sport-)accommodaties is op dit moment erg ‘versnipperd’. Door dit meer te centraliseren ontstaat meer synergie en efficiënte en kunnen sporters en (sport-)verenigingen beter worden bediend.

2.1 Exploitatie van ’t Warnshuus wordt voortgezet;
Exploitatie van ’t Warnshuus wordt op dit moment gedaan door een stichting. De stichting heeft echter geen bestuur meer (op dit moment ad interim ingevuld). Met het onderbrengen van de exploitatie in het sport- en accommodatiebedrijf wordt de toekomstbestendigheid vergroot en de bestuurlijke kwetsbaarheid opgeheven, waardoor er garanties worden verkregen dat de inwoners van Warnsveld gebruik kunnen blijven maken van de faciliteiten van ‘t Warnshuus.

2.2 Exploitatie van zwembad De IJsselslag wordt voortgezet;
Exploitatie van zwembad De IJsselslag wordt op dit moment gedaan door een stichting. In de afgelopen jaren is het bestuur ad interim ingevuld door (betaalde) professionals. De kosten hiervan drukken op de gemeentebegroting.

2.3 Professionalisering van beheer en exploitatie zorgt voor betere facilitering van ‘de sport’;
Alle vormen van het huidige beheer hebben risico’s en nadelen. Gemeentelijk beheer betekent minder flexibiliteit (die in de sport wel wordt gevraagd), minder maatschappelijk ondernemerschap en hogere kosten. Beheer door een stichting is kwetsbaar en zorgt voor minder gemeentelijke invloed op de exploitatie, terwijl het (financiële) risico wel bij de gemeente ligt. Dat laatste geldt ook bij exploitatie door een commerciële (markt-)partij.

2.4 Onderbrengen in een gemeentelijk bedrijf geeft de gemeente de meeste controle op de uitvoering;
Wanneer beheer en exploitatie worden ondergebracht in een gemeentelijk sport- en accommodatiebedrijf heeft de gemeente de meeste controle op de uitvoering, zowel in haar rol als eigenaar van de accommodaties (via huurovereenkomsten), als opdrachtgever (via een dientverleningsovereenkomst met prestatieafspraken) en als eigenaar van het bedrijf.

2.5 Oprichting van een sport- en accommodatiebedrijf past binnen de sportvisie;
In de in 2020 vastgestelde sportvisie is de ambitie opgenomen om te komen tot een gemeentelijk sport- en accommodatiebedrijf om te komen tot verdere professionalisering van beheer en exploitatie van de Zutphense sportaccommodaties.

2.6 Oprichting van een gemeentelijk sport- en accommodatiebedrijf is niet nieuw of ongebruikelijk;
Veel gemeenten in Nederland hebben de laatste 20 jaar het besluit genomen om het beheer- en exploitatie in een gemeentelijk sportbedrijf onder te brengen door de combinatie van maatschappelijk ondernemerschap en een integrale uitvoering van het gemeentelijke beleid op deze manier te organiseren.

2.7 Een overheidsBV heeft de minste financiële nadelen van de BTW-maatregelen van de overheid;
De consequenties van de huidige Btw-regels rond de exploitatie van sportaccommodaties zijn in een Sportbedrijf met als rechtsvorm een OverheidsBV gunstiger. De Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) adviseert de oprichting van een OverheidsBV om de nadelige effecten van de gewijzigde regelgeving te verminderen. Gemeentelijke exploitatie en exploitatie door een Stichting worden naar verwachting minder gecompenseerd voor deze financiële nadelen.

3.1 De raad stelt de kaders vast, het college voert uit;
Vanuit zijn publieksrechtelijke verantwoordelijkheid is het aan de gemeenteraad om de kaders vast te stellen waarbinnen het college de exploitatie van de gemeentelijke (sport-)accommodaties uitvoert. De kaders zijn opgenomen in de businesscase ‘Sport- en accommodatiebedrijf gemeente Zutphen’ en zijn in de volgende argumenten verder geconcretiseerd.

4.1. Door de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden op deze manier vast te leggen is duidelijk afgebakend wat de opdracht van het Sport- en Accommodatiebedrijf (SAZ) is;

Het Sport- en Accommodatiebedrijf Zutphen is verantwoordelijk voor:

1. Het in gebruik geven van sportaccommodaties en wijkcentra en het realiseren van een optimale verhuur en exploitatie van sportzalen, zwemwater, sportvelden en wijkcentra in Zutphen;
2. De accommodaties zijn veilig, schoon en heel en voldoen aan de wettelijke eisen en zijn ingericht om diverse sport- en beweegactiviteiten uit te voeren ten behoeve van onderwijs, (sport)verenigingen, maatschappelijk gebruik en particuliere verhuur;
3. Kennisorganisatie op het gebied van sport, spel en beweegvormen ter ondersteuning van verenigingen, onderwijs en georganiseerde en niet georganiseerde individuele beweegvormen;
4. Uitvoerder van het gemeentelijk sport- en gezondheidsbeleid;
5. Verbinder van sport, onderwijs, cultuur, welzijn en zorg;
6. Bij de start van het SAZ zijn de volgende onderdelen opgenomen: Zwembad De IJsselslag, ’t Warnshuus, Gymzalen en sportzaal, Buitensport, De Hanzehal (in de loop van 2021/2022) en de buursportcoaches (gefaseerd vanaf 2021);
7. Uitbreiding van gebruikersgroepen, ook eventueel buiten de gemeentegrenzen, is toegestaan;
8. Het SAZ opereert marktgericht binnen de door de gemeente vastgestelde (maatschappelijke) kaders. Het SAZ heeft voldoende beleidsvrijheid binnen de wettelijke kaders om zich als maatschappelijk ondernemer te kunnen ontplooien en commerciële activiteiten te ontwikkelen.

4.2 Door de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden op deze manier vast te leggen is duidelijk afgebakend wat de financiële kaders zijn;

Het gaat om de volgende (financiële) afspraken:

1. De financiële exploitatie van het SAZ dient te passen binnen de huidige begroting van de gemeente Zutphen;
2. Het SAZ legt verantwoording af te leggen aan de gemeente over geleverde prestaties, productenaanbod en de financiële exploitatie;
3. Het SAZ heeft binnen de financiële kaders de ruimte voor vergroting van het aanbod, innovatie en productontwikkeling;
4. Het SAZ en de gemeente hebben, na een aanloopperiode van 2 jaar, een meerjarige overeenkomst voor een werkpakket met bijbehorende maatschappelijke en financiële prestaties afgesloten;
5. Er wordt een financiële reserve opgebouwd (dan wel de mogelijkheid geboden) in de vorm van een egalisatiereserve om tegenvallers in de exploitatie te kunnen opvangen. Afspraken rond de hoogte van deze financiële reserve worden in de op te stellen exploitatieovereenkomst vastgelegd;
6. De gemeenteraad stelt de hoogte van de exploitatiebijdrage en het maximum percentage van de te vormen financiële buffer vast;
7. De buffer is bestemd voor het opvangen van fluctuaties in de exploitatie van het SAZ. Indien de buffer groter wordt dan het contractueel bepaalde maximum vloeien deze middelen naar de Algemene Reserve van de gemeente Zutphen.

4.3 Door de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden op deze manier vast te leggen is duidelijk hoe ver de zeggenschap de gemeente Zutphen reikt;

De gemeente heeft 3 manieren om invloed uit te oefenen op (de exploitatie van) het Sport- en Accommodatiebedrijf:

1. als eigenaar van de accommodaties;
2. als 100% aandeelhouder van de overheidsBV;
3. als opdrachtgever via de huur- en exploitatieovereenkomst.

Deze zeggenschap is groter dan bij een Overheidsbedrijf met een Stichting als rechtsvorm.

     Vanuit haar opdrachtgeversrol bepaalt de gemeente de kaders voor:

1. Openstelling;
2. Activiteitenaanbod;
3. Maatschappelijke tarieven.

4.4. Door de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden op deze manier vast te leggen is duidelijk welke afspraken over informatievoorziening worden gemaakt;

   Het Sport- en Accommodatiebedrijf informeert de gemeente door middel van: 

1. Eerste 2 jaar per kwartaal een voortgangsrapportage;
2. Jaarlijks financieel jaarverslag + maatschappelijk jaarverslag + goedkeurende accountantsverklaring;
3. De rapportage die het Sportbedrijf jaarlijks dient te leveren bevat onder meer:
   i. De aard en omvang van de activiteiten waarvoor een bijdrage van de gemeente werd verleend.
   ii. De realisatie van de verschillende te leveren prestaties gerelateerd aan de bijbehorende strategische, tactische en operationele doelen van het gemeentelijke sport-, beweeg- en gezondheidsbeleid.
   iii. Daarnaast is inzicht in maatschappelijk rendement, efficiency en effectiviteit belangrijk bij de beoordeling van de gemeente over de producten evenals de mate van realisatie van de doelstellingen.
4. Er wordt, naast de feitelijke prestaties, inzicht gegeven in:
   i. Benutting en bezettingsgraad.
   ii. Exploitatie algemeen.
   iii. Bezoekers/personele bezetting per activiteitenuur en per openstellingsuur.
   iv. Opbrengst/kosten/resultaat per activiteit per bezoek en kostendekking.
   v. Opbrengst/kosten/resultaat per activiteit per uur en op jaarbasis.
   vi. Kengetallen ten behoeve van een vergelijking in de tijd en/of met andere activiteiten.
5. Het Sportbedrijf doet tweejaarlijks onderzoek naar de klanttevredenheid.

Kanttekeningen

3.1 De businesscase vormt de basis, uitwerking vindt plaats in de fasen van oprichting en inrichting;
In de businesscase is een aantal onderwerpen nog niet ingevuld. Zaken als de Raad van Commissarissen, de governance code en de exploitatie-overeenkomst worden in de fase van oprichting en inrichting nader ingevuld, evenals de uiteindelijke huurovereenkomst voor de gebouwen en velden tussen gemeente en Sport- en accommodatiebedrijf.

3.2 Het college is bevoegd de verdere concretisering van de bedrijfsvoeringsaspecten aan te sturen;
Het privaatrechtelijke besluit om te komen tot de oprichting van een sport- en accommodatiebedrijf is een bevoegdheid van het college. De raad stelt de publiekrechtelijke kaders vast waarbinnen het college dient te opereren. Het college houdt de raad middels kwartaalrapportages/raadsmemo’s de eerste 2 jaar op de hoogte van de voortgang van de het SAZ.

Risico’s

Indien de raad niet besluit tot de oprichting van een sport- en accommodatiebedrijf lossen we het probleem rond het Zwembad en ’t Warnshuus niet op;
Zwembad De IJsselslag en ’t Warnshuus worden beiden geëxploiteerd door een stichting. De stichtingen hebben op dit moment een interim-bestuur, omdat er geen (vrijwillige) bestuursleden konden worden gevonden. De opdracht van de interim-besturen eindigt na het collegebesluit over de businesscase en de oprichting van het Sport- en Accommodatiebedrijf Zutphen.
Als er géén Sport- en Accommodatiebedrijf komt waar de exploitaties in kunnen worden ondergebracht is er geen sprake van een toekomstbestendig beheer en exploitatie van zowel het zwembad als ’t Warnshuus. Dit heeft negatieve consequenties voor de personeelsleden van beide accommodaties en het voortbestaan van deze voorzieningen voor de stad.

Communicatie/Vervolgtraject/Uitvoering

Nadat de raad de kaders voor het beheer en de exploitatie van de gemeentelijke sportaccommodaties heeft vastgesteld in een publiekrechtelijk besluit gaat het college over tot de volgende fase van oprichting en inrichting van het Zutphens Sport- en accommodatiebedrijf.

Het college informeert de gemeenteraad per kwartaal over de stand van zaken.

Rapportage/evaluatie

De raad besluit over de opdracht aan het Sport- en Accommodatiebedrijf Zutphen en de hoogte van het bijbehorende budget. Vervolgens ontvangt de raad elk kwartaal een voortgangsrapportage over de uitvoering van de opdracht en vindt jaarlijks verantwoording plaats door middel van een maatschappelijk en financieel jaarverslag.

Financiën

De exploitatie van de gemeentelijke accommodaties vindt plaats binnen de huidige bedragen die beschikbaar zijn in de meerjarenbegroting 2021-2024 van de gemeente Zutphen.

Bijlagen

Businesscase ‘Sport- en accommodatiebedrijf Zutphen’
Overzicht vragen en antwoorden m.b.t. de businesscase

Ontwerp

Besluit

De raad van de gemeente zutphen,

gelezen het voorstel van het college van burgemeester & wethouders van 9 maart 2021 met nummer 153714

b e s l u i t :

1. Kennis te nemen van de definitieve businesscase ‘Sport en accommodatiebedrijf gemeente Zutphen’.
2. Te besluiten om het beheer en de exploitatie van gemeentelijke (sport-) accommodaties onder te brengen in een gemeentelijk sport- en accommodatiebedrijf.
3. Het college op te dragen dit verder privaatrechtelijk vorm te geven binnen de kaders zoals deze zijn opgenomen in de Businesscase.
4. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de gemeente(raad) vast te leggen in een prestatieovereenkomst, een governance code en een huur- en exploitatieovereenkomst met de in dit raadsvoorstel opgenomen uitgangspunten m.b.t. de opdracht aan het Sport- en Accommodatiebedrijf, de financiën en zeggenschap, openstelling, activiteitenaanbod, tarifering en informatievoorziening.

 

Aldus besloten in de openbare vergadering van

de raad van de gemeente zutphen,

gehouden op:

de voorzitter, de griffier,