Erfgoedagenda Gemeente Zutphen 2013

Onderwerp

Erfgoedagenda Gemeente Zutphen 2013

Programma

06. Ruimtelijke ordening en wonen (incl. De Mars) 11. Kunst en cultuur

Forum

Oordeelsvormend

Portefeuillehouder

A. de Jonge

Inlichtingen bij

H. Haafkens
0575 58 73 61 h.haafkens@zutphen.nl

Soort bevoegdheid

Kaderstellend

Beleidsvrijheid

Ruim

Programmabegrotingswijziging

Nee

Het college van burgemeester & wethouders stelt voor :

de ‘Erfgoedagenda gemeente Zutphen 2013’ vast te stellen.

Inhoud

Inleiding/aanleiding

Het Monumentenbeleid uit 1998 (zie bijlage I; nota ‘Zutphen tussen toekomst en verleden’) is al bijna vijftien jaar van kracht. De doelstellingen van deze nota zijn inmiddels gedeeltelijk uitgevoerd en geëvalueerd. Doelstellingen en wetgeving voor monumentenzorg zijn de laatste jaren onderhevig aan verandering en nieuw inzicht. Daarom is er al in 2009 door BMC herijkt beleid opgesteld. Dit beleid is echter om verschillende redenen (verkiezingen, kerntakendiscussie, aanpassing van het rijksbeleid) niet vastgesteld. De behoefte voor prioriteiten en nieuwe beleidsuitgangspunten ondanks (maar eigenlijk vooral vanwege) de huidige beleidsarme periode blijft. Daarom is in eigen beheer de Erfgoedagenda gemeente Zutphen 2013 opgesteld.

De Erfgoedagenda structureert de (beleid)ontwikkeling van monumentenzorg Zutphen. Na zorgvuldige raadpleging van het werkveld en de samenleving is er een structuur van 6 ontwikkel thema’s uitgewerkt.

1. Erfgoed en ruimte
2. Erfgoed beschermen
3. Erfgoed ontwikkelen
4. Erfgoed en investeren
5. Erfgoed en kennis
6. Erfgoed verbindt!

De agenda brengt per thema doelen en acties in beeld en creëert een kader voor de uitvoering van de beoogde ontwikkeling. De belangrijkste functie van de erfgoedagenda is het uitgangspunt dat de erfgoedagenda een agenda is voor de gemeente en de samenleving. Het document moet de basis vormen voor een vermaatschappelijking van het beleid voor monumentenzorg. Een basis voor samenwerking aan de ontwikkelthema’s voor de gemeente.

Het door het college vastgestelde concept van 6 juni 2012 heeft ter inzage gelegen en is voorgelegd aan het forum daarnaast is er een inspraakavond georganiseerd. De reacties zijn verwerkt in een reactienota. Naar aanleiding van de inspraak is er besloten om de erfgoedagenda te vereenvoudigen. Daarnaast is de uitvoering van de erfgoedagenda vereenvoudigd door een jaarlijks erfgoedoverleg te introduceren. Tijdens dit overleg gaan alle belanghebbenden in overleg over uitvoering van actie voor de toekomst van de monumentenstad.

Beoogd effect

-  De agenda is een basis om het monumentenbeleid van Zutphen weer te ontwikkelen. Dit is noodzakelijk om te kunnen voldoen aan het rijksbeleid. De erfgoedagenda stelt prioriteiten voor beleidsontwikkeling en beleidsuitvoering voor monumentenzorg Zutphen.

-  De erfgoedagenda vormt de basis voor een vermaatschappelijking van monumentenzorg in Zutphen en heeft tot doel externe partijen actief te stimuleren mee te werken aan het behoud van cultuurhistorische waarden in de gemeente.

Argumenten

1.1.De bestaande monumentennota is grotendeels uitgevoerd of vervangen door nieuwe inzichten.

De noodzaak voor nieuw beleid komt voort uit verschuivingen van zwaartepunten, nieuwe ontwikkelingen en vraagstukken, (behoefte aan) nieuwe instrumenten en nieuwe wetgeving en rijksbeleid. Een van de belangrijkste reden voor nieuw beleid is ook het zoeken naar verbinding en integraliteit. Monumentenbeleid staat niet op zichzelf, maar in verbinding met sociale, economische en ruimtelijke waarden. Er is dringend behoefte aan een nieuw kader, nieuwe of aangepaste ambities en acties.

1.2.De wetgeving voor monumentenzorg is sinds 1998 sterk gewijzigd.

Monumentenzorg is in de jaren negentig in sterke mate gedecentraliseerd naar de gemeenten. De taken zijn steeds intensiever en breder geworden. De uitvoering en taken van monumentenzorg zijn met de invoering van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en het afschaffen van de budgetten voor stedelijke vernieuwing eveneens sterk gewijzigd. Daarnaast heeft het rijk werk gemaakt van de uitvoering van integraal beleid voor stad en landschap. Het rijk is met de uitvoering van het succesvolle Belvedère beleid via de wijziging van het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) een nieuwe weg ingeslagen. Simultaan aan deze ontwikkeling is er een sterke behoefte de regels voor monumentenzorg eenvoudiger en krachtiger te maken en herontwikkeling van monumenten te bevorderen.

1.3.De Erfgoedagenda is uitgangspunt voor de vermaatschappelijking van het monumentenbeleid

De erfgoedagenda is de basis om actief met de samenleving en de monumentenorganisaties aan de slag te gaan en samen te gaan werken aan gemeenschappelijke doelen en acties. De opzet van de agenda is dynamisch en de eerste gesprekken naar aanleiding van het opstellen van deze erfgoedagenda worden voortgezet. Monumentenzorg Zutphen krijgt de taak actief monumentenpartners te betrekken bij het opstellen van beleid en de uitvoering hiervan. Door middel van het jaarlijks erfgoedberaad zal de gemeente laten zien dat er serieus wordt gewerkt aan de samenwerking en de realisatie van gemeenschappelijke doelen.

1.4.De huidige tijd vraagt om prioritering van (monumenten)taken en daarbij helpt de agenda.

De agenda biedt de mogelijkheid flexibel om te gaan met de mogelijkheden die budgetten en formatie bieden. De agenda brengt het beleidskader in kaart en geeft aan welke werkzaamheden gekozen kunnen worden. Op deze manier kan het college krachtiger richting geven aan de uitvoering van beleid en zwaartepunten. Om prioriteiten te kunnen stellen is er een structuur van zes thema’s. De thema’s bevatten doelen en hieraan verbonden acties:

1.4.1    Erfgoed enruimte

In de Wro is geregeld dat bij alle visies en plannen een afweging ten aanzien van de waarden van cultuurhistorie moet worden opgenomen. Hier moet de koppeling tussen het bestemmingsplan en de cultuurhistorische waarden dus expliciet worden gemaakt. Cultuurhistorie geeft identiteit aan een locatie, maar ook inspiratie voor een nieuwe invulling van die locatie. De cultuurhistorische component maakt integraal onderdeel uit van de nieuwe ontwikkeling.

Een actie bij een doel in dit thema is bijvoorbeeld:  het in eigen beheer ontwikkelen van de Cultuurhistorische waardenkaart voor Zutphen.

1.4.2    Erfgoed beschermen.

Kern van dit thema is vergunningaanvragen voor het wijzigen van gebouwen/monumenten vereenvoudigen. Minder regels en kortere procedures werken stimulerend en zijn kostenbesparend voor aanvrager en de organisatie. Maar er is meer.  Wij willen met dit thema vooral draagvlak voor cultuurhistorie en monumentenzorg bereiken. ‘Monumenten zijn geen last, maar een lust, (uitspraak van voormalig minister OCW R. Plasterk). Een actie bij een doel in dit thema is bijvoorbeeld: het vaststellen van integrale uitvoeringsvoorwaarden voor onderhoud en restauratie.

1.4.3    Erfgoed ontwikkelen

“Behoud door ontwikkeling”: dit thema behelst leegstand van monumentale panden tegen te gaan of te voorkomen en duurzaamheid aan monumenten verbinden. Zutphen ziet kansen in de herbestemmingopgave en het verduurzamen van monumenten. Dit past bij de ambitie die Zutphen heeft op deze onderwerpen. Een actie bij een doel in dit thema is bijvoorbeeld: het uitvoeren van een wonen boven winkels programma.

1.4.4    Erfgoed en investeren

In plaats van renoveren en slopen, kiezen we voor het stimuleren van herbestemmen, restaureren en in stand houden. Monumentenzorg kost geld, maar cultuurhistorie in brede zin levert juist geld op. De aantrekkingskracht van Zutphen om het erfgoed is onmiskenbaar en de gemeente heeft de ambitie om die identiteit te behouden en zelfs te versterken. Dit is ook nog eens benadrukt in de kerntakendiscussie die op gang is gekomen door de noodzaak van bezuinigen. Een actie bij een doel in dit thema is bijvoorbeeld: het onderzoeken van subsidie, fondsen, crowdfunding en samenwerkingsvormen voor erfgoedprojecten.

1.4.5    Erfgoed en kennis

We richten ons op het vergroten en verspreiden van kennis, zodat de bewustwording van waarde van erfgoed in onze samenleving groter wordt. Aan de andere kant moet Zutphen keuzes maken in bescherming van erfgoed. Een actie bij een doel in dit thema is bijvoorbeeld: het organiseren van het Erfgoedcafé en het Erfgoedberaad.

1.4.6    Erfgoed verbindt!

Het erfgoed en de monumenten van Zutphen staan in de belangstelling. De stad trekt veel toeristen en er zijn veel verenigingen en stichtingen actief op het gebied van cultuurhistorisch erfgoed. Voor monumentenbeleid is dus veel draagvlak en betrokkenheid. We willen vooral bereiken dat we samen met bewoners, ondernemers en instellingen voor de monumenten zorgen. Onder andere citymarketing en binnenstadsmanagement bieden hiervoor goede kansen en mogelijkheden. Een actie bij een doel in dit thema is bijvoorbeeld: Het samenwerken met monumentenorganisaties en ondernemers om erfgoed in te zetten voor stadspromotie.

1.5. De agenda is tot stand gekomen in overleg met de samenleving.

De opmaat naar de erfgoedagenda was het Erfgoedcafé van 8 december 2011. Tijdens dit café is de samenleving gevraagd wat zij belangrijk vindt voor monumentenzorg in Zutphen. De betrokkenheid van belanghebbenden blijft wat betreft de gemeente niet beperkt tot het samenwerken voor het opstellen van beleid. Ook bij de uitvoering van de erfgoedagenda worden belanghebbenden uitgenodigd een rol te nemen.

1.6. Actief beleid voor cultuurhistorie is onderdeel van de Strategische Agenda.

Cultuurhistorie is een belangrijk thema van de Strategische Agenda en heeft raakvlakken met economie, toerisme, cultuur. Deze agenda sluit aan bij de strategische doelen. De Erfgoedagenda komt hieraan tegemoet.

1.7. Inspraak en advies hebben de Erfgoedagenda versterkt

Cultuurhistorie en monumentenzorg staan in een brede belangstelling. Inspraak biedt de mogelijkheid aan allerlei instanties om te reageren op het beleid. Er zijn verschillende schriftelijke reacties binnengekomen en daarnaast zijn opmerkingen tijdens de inspraakavond over de Erfgoedagenda verwerkt.

Samenvattend bestonden de reacties uit hoofdzakelijk uit kritiek op de leesbaarheid, de gekozen formuleringen, de ambitie en de zorg over de realiteit van de ambitie.

De inspraakreacties zijn gebruikt om het concept flink aan te scherpen en concreter te maken. Daarnaast is de vormgeving behoorlijk verbeterd.

Aan de gemeentelijke monumentencommissie is advies gevraagd over de concept Erfgoedagenda. Daarnaast hebben enkele commissieleden hun specifieke opmerkingen over de tekst en inhoud doorgegeven. Het advies van de commissie is als onderdeel van de reactienota bijgevoegd.

Kanttekeningen

1. De agenda is ambitieus van aard.

De agenda noemt veel thema’s, doelen en acties, die in de huidige tijd lang niet allemaal uitgevoerd kunnen worden. Juist daarom is de agenda van waarde. Het brengt in beeld wat er allemaal op het gebied van monumentenzorg moet/ kan gebeuren. Dat stelt ons in staat te kiezen wat er wel moet gebeuren en wat nog kan wachten. Daarnaast wordt het voor samenwerkingspartners inzichtelijk waar kansen voor inbreng liggen of juist acties ontbreken. De samenleving kan pas inspelen op de agenda als er duidelijk is welke acties worden voorgenomen. De agenda is opgesteld voor minimaal 2 bestuurscycli, wanneer er meer ruimte ontstaat, biedt de agenda een kader voor de werkzaamheden op het gebied van monumentenzorg.

2. Het staande beleid en de wettelijke taken vergen veel aandacht en tijd.

De uitvoering van het bestaande beleid voor de Rijks en gemeentelijke monumenten kost veel tijd en aandacht. De capaciteit van team omgeving/monumentenzorg is beperkt. Maximaal 1/3 van de capaciteit is beschikbaar voor de uitvoering van acties uit de erfgoedagenda. De uit te voeren acties worden realistisch ingepland en verdeeld per medewerker. Met een realistische planning en een concrete actie per medewerker is deze aanpak werkbaar.

3. De wettelijke taken zijn geen onderdeel van de Erfgoedagenda

De uitvoering van adviestaken rondom aanvragen van omgevingsvergunningen, de adviestaken voor gemeentelijke projecten, de adviestaken voor bestemmingsplannen en het uitvoeren van het monumentenfonds zijn taken die sterk conjunctuur gevoelig zijn. De conjunctuur heeft dan ook invloed op de jaarlijkse resultaten van de Erfgoedagenda.

4. Er zijn geen garanties dat organisaties en samenleving ook taken oppakken

De organisaties voor monumentenbehoud in Zutphen zijn volop in beweging en worden door fusies krachtiger. De rollen zullen opnieuw moeten worden gedefinieerd maar de duurzame relaties die Zutphen heeft met deze organisaties geven vertrouwen in deze aanpak. Alhoewel bijvoorbeeld het Wijnhuisfonds zich terugtrekt op kerntaken zijn er ook goede voorbeelden zoals het Erfgoedcafé en de nieuwe Stichting Open Monumentendag Zutphen.

Uitvoering/Communicatie/Vervolgtraject

Uitvoering: Simultaan aan het gesprek over de inhoud van de agenda zijn ook de prioriteiten besproken met de externe partners. De komende jaren zal de economische situatie van invloed zijn op wat er mogelijk is: beperkte middelen maar een krachtige richting. Daarvoor is slim kiezen en intensieve samenwerking de beste weg. Het jaarlijkse erfgoedoverleg in januari staat centraal bij de uitvoering van de erfgoedagenda.

De erfgoedagenda is het uitgangspunt voor het zoeken naar verbinding met externe partners, maar ook met interne partners, zoals het regionaal archief, de stedelijke musea en het team van archeologie. We zien kansen op het gebied van citymarketing en binnenstadsmanagement. De tien ontwikkellocaties waarvoor cultuurhistorisch onderzoek gewenst is, zijn afgestemd met P&P/Strategie.

Communicatie: De concept erfgoedagenda is verstuurd naar organisaties en instellingen actief op cultuurhistorisch vlak. Zij hebben de mogelijkheid gekregen schriftelijk te reageren op het concept. Daarnaast is er een inspraakavond georganiseerd waarop alle betrokkenen zijn uitgenodigd om gezamenlijk de inhoud van de agenda te bespreken. Er is een persbericht opgesteld, waarin aandacht is gegeven aan de agenda en aan de gelegenheid om te reageren op het concept document.

Communicatie: het voorstel wordt toegelicht tijdens het persgesprek waarbij de focus ligt op de wijzigingen van de erfgoedagenda naar aanleiding van de inspraak en reacties de introductie van het jaarlijks erfgoedoverleg staat centraal in de uitvoering van het beleid en de participatie.

Vervolg: Na behandeling in de raad wordt de erfgoedagenda wederom verspreid en ter inzage gelegd. Na de gemeenteraadsverkiezingen wordt het eerste erfgoedoverleg georganiseerd.

Rapportage/evaluatie

- De agenda is opgesteld voor minimaal 2 bestuurscycli. Tijdens een jaarlijks erfgoedoverleg vinden evaluatie, het stellen of bijstellen van prioriteiten, de planning en aanpassing van de agenda plaats. Het rapport van deze bijeenkomst wordt tevens aan de gemeenteraad en het college toegezonden.

- Jaarlijks wordt op basis van de agenda een werkplan voor het cluster monumentenzorg van team Omgeving opgesteld.

- Na tien jaar wordt bekeken of herijking nodig is.

Financiën

-  Geen consequenties.

-   Jaarlijks wordt op basis van de formatie en de budgetten in het werkplan vastgelegd welke onderdelen van de agenda worden uitgevoerd. Doel is de bestaande (werk)budgetten doelmatiger te besteden.

-  Specifieke budgetten voor speciale activiteiten worden tijdig aangekondigd zodat deze integraal in de P&C cyclus kunnen worden afgewogen.

Stukken die ter inzage liggen

 

1. Erfgoedagenda gemeente Zutphen

2. Reactienota

3. Evaluatie beleidsnota 1998

Ontwerp

Besluit

De raad van de gemeente zutphen,

gelezen het voorstel van het college van burgemeester & wethouders van 27 november 2013 met nummer 10347

b e s l u i t :

de ‘Erfgoedagenda gemeente Zutphen 2013’ vast te stellen.

Aldus besloten in de openbare vergadering van

de raad van de gemeente zutphen,

gehouden op:

de voorzitter, de griffier,